Mutlak Boşanma Nedenleri

Boşanma, evlilik birliğinin yasal olarak sona erdirilmesi sürecidir ve Türk Medeni Hukuku'nda bu süreç, çeşitli hukuki gerekçelere dayandırılarak düzenlenmiştir. Boşanma nedenleri genel olarak mutlak ve nispi boşanma nedenleri olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Mutlak boşanma nedenleri, Türk Medeni Kanunu’nda açık ve kesin ifadelerle düzenlenmiş olup, bu nedenlerin mahkeme önünde ispatlanması halinde hâkim boşanmaya doğrudan hükmetmek zorundadır. Zina, hayata kast, pek kötü muamele, suç işleme ve terk gibi durumlar mutlak boşanma nedenleri arasında yer alır. Bu yazıda, mutlak boşanma nedenleri hem uygulamadaki yansımalarıyla hem de Yargıtay içtihatları ışığında detaylı biçimde incelenecek; aile hukuku çerçevesinde boşanma davalarında bu nedenlerin nasıl değerlendirildiği ve hangi kriterlere göre ispatlandığı açıklığa kavuşturulacaktır. Bu sayede, mutlak boşanma nedenlerinin yargı sürecindeki işleyişi hakkında kapsamlı bilgi sunulması amaçlanmaktadır.

TÜRK MEDENİ KANUNU'NA GÖRE MUTLAK BOŞANMA NEDENLERİ

Türk Medeni Kanunu'na göre mutlak boşanma nedenleri, 161 ile 165. maddeler arasında açıkça düzenlenmiş olup, evlilik birliğini derinden sarsan ve ispatlandığında doğrudan boşanma kararı verilmesine yol açan ciddi sebepleri kapsar. Bu nedenler; zina (madde 161), eşlerden birinin diğerinin hayatına kastetmesi, ona pek kötü davranması ya da onur kırıcı davranışlarda bulunması (madde 162), eşin suç işlemesi veya toplumda haysiyetsiz olarak kabul edilen bir hayat sürmesi (madde 163), evlilik birliğini terk etmesi (madde 164) ve evlilik birliğini sürdürmeyi imkânsız kılacak düzeyde akıl hastalığı bulunması (madde 165) şeklinde sıralanır. Bu nedenlerin her biri, mahkeme tarafından değerlendirildiğinde ve hukuken ispatlandığında, hâkimin boşanma kararı verme yükümlülüğü bulunmaktadır. Dolayısıyla Türk Medeni Kanunu çerçevesinde mutlak boşanma nedenleri hem hukuk uygulayıcıları hem de taraflar açısından hayati öneme sahiptir ve boşanma sürecinde temel referans noktası olarak karşımıza çıkar.

Zina (TMK m.161): Türk Medeni Kanunu’na göre zina, evlilik birliğine karşı en ağır sadakat ihlallerinden biridir ve mutlak boşanma nedenleri arasında yer alır. Eşlerden biri evlilik dışı cinsel ilişki yaşadığında, diğer eşin boşanma davası açma hakkı doğar. Ancak bu dava hakkı, zinanın öğrenilmesinden itibaren altı ay içinde ve her hâlükârda zina fiilinin gerçekleşmesinden itibaren beş yıl içinde kullanılmalıdır; aksi halde dava hakkı düşer. Yargıtay kararlarında zinanın tanımı ve ispatı konusunda çeşitli kriterler belirlenmiş olup, delil olarak tanık beyanları, mesaj kayıtları ve otel girişleri gibi unsurlar değerlendirilmektedir.

Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK m.162): Hayata kast, fiziksel şiddet, ağır hakaret, psikolojik baskı ya da eşin itibarını zedeleyici söz ve davranışlar gibi durumları kapsayan bir boşanma nedenidir. Türk Medeni Kanunu’na göre bu davranışlar mutlak boşanma sebebi olup, boşanma kararı verilebilmesi için kusur aranmaz; yalnızca fiilin ispat edilmesi yeterlidir. Bu madde kapsamında değerlendirilen durumlar, aile mahkemelerinde sıklıkla görülmekte ve Yargıtay içtihatlarında da geniş yorumlara konu olmaktadır. Bu nedenle, şiddet gören veya ağır hakarete maruz kalan eşin hukuki haklarını zamanında kullanması büyük önem taşır.

Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK m.163): Suç işleme ve haysiyetsiz yaşam sürme, eşin toplum tarafından ahlaki değerlerle bağdaşmayan davranışlar sergilemesi ya da yüz kızartıcı bir suç işlemesi durumlarını kapsar. Bu tür davranışlar, diğer eşin evlilik birliğini sürdürmesini imkânsız kılabilir ve bu durumda boşanma talebi gündeme gelir. Burada önemli olan husus, işlenen suçun mahkûmiyetle sonuçlanması veya haysiyetsiz yaşam tarzının sürekli hâle gelmiş olmasıdır. Kanun koyucu, bu gibi durumları evlilik birliğine doğrudan tehdit olarak görmekte ve mutlak boşanma sebebi saymaktadır.

Terk (TMK m.164): Eşin ortak konutu izinsiz terk etmesi ve bu terk durumunun kesintisiz olarak en az altı ay sürmesi halinde, terk nedeniyle boşanma davası açılabilir. Bu sürecin geçerli olabilmesi için terk eden eşe hâkim tarafından yapılan ihtarın sonuçsuz kalması gerekir. Terk, sadece fiziksel olarak evi terk etmekle sınırlı değildir; evi terk eden eşin geri dönmeye yönelik iradesinin bulunmaması ve evliliği sürdürmeye yönelik yükümlülüklerinden kaçması da bu kapsamda değerlendirilir. Türk Medeni Hukuku, evlilik birliğinin korunmasını esas almakla birlikte, haksız terk durumlarında mağdur eşe yasal boşanma hakkı tanır.

Akıl Hastalığı (TMK m.165): Eşlerden birinin iyileşmesi mümkün olmayan bir akıl hastalığına yakalanması ve bu hastalığın evliliği diğer eş açısından sürdürülemez hâle getirmesi durumunda, boşanma talebi gündeme gelebilir. Ancak bu durumun boşanma nedeni sayılabilmesi için sağlık kurulu tarafından verilmiş resmi bir raporla hastalığın sabit hale getirilmiş olması gerekir. Türk Medeni Kanunu, evlilik birliğini derinden etkileyen kalıcı akıl hastalıklarını mutlak boşanma nedeni olarak kabul etmekte ve bu tür durumlarda diğer eşin evlilik yükünü taşımak zorunda kalmamasını sağlamaktadır. Bu madde hem eşlerin psikolojik sağlığını hem de toplumsal düzeni gözeten bir hukuk anlayışının ürünüdür.

MUTLAK BOŞANMA NEDENLERİNİN DAVA SÜRESİNE ETKİSİ

Boşanma davasının süresi, sanılanın aksine dayandığı boşanma nedenine değil, dosyanın içeriğine, tarafların tutumuna, delillerin toplanma hızına ve mahkemenin iş yüküne bağlıdır. Bu nedenle “mutlak boşanma nedeni varsa dava kısa sürer” düşüncesi yanlıştır. Zina, terk, hayata kast gibi mutlak nedenler ileri sürülse bile, bunların ispatı zaman alabilir ve dava yıllarca sürebilir. Özetle, hangi nedene dayanıldığı değil, davanın nasıl yürütüldüğü süreci belirler.

YARGITAY KARARLARIYLA UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Yargıtay kararları, Türk aile hukukunda mutlak boşanma nedenlerinin nasıl uygulandığını somut olaylar üzerinden değerlendiren ve mahkemeler için yol gösterici nitelikte içtihatlar sunan en önemli kaynaklardandır. Özellikle Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin kararları, zina, hayata kast, terk, suç işleme gibi mutlak boşanma nedenlerinin hukuki anlamda nasıl yorumlandığını ve hangi koşullarda ispatlandığını net biçimde ortaya koyar. Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 2018/2643 E., 2019/5793 K. sayılı kararında, zina fiilinin ispatında kullanılan delillerin çeşitliliği ve hukuken geçerliliği detaylandırılmış; otel kayıtları, mesajlaşmalar ve tanık ifadelerinin bu tür davalarda hangi ölçüde dikkate alındığı açıklanmıştır. Bu içtihatlar, avukatlar ve taraflar için dava stratejisi oluştururken büyük önem taşımakta olup, boşanma davalarının gidişatını belirleyebilecek niteliktedir. Dolayısıyla, Yargıtay içtihatları, mutlak boşanma nedenlerinin yargısal pratikte nasıl somutlaştığını anlamak açısından temel bir referans noktasıdır.

MUTLAK NEDENLERİN ÇEKİŞMELİ DAVALARA ETKİSİ

Mutlak boşanma nedenleri, çekişmeli boşanma davalarında en sık başvurulan hukuki gerekçeler arasında yer alır ve çoğu zaman davanın seyrini belirleyici niteliktedir. Türk Medeni Kanunu’na göre zina, hayata kast, terk, suç işleme gibi mutlak nedenlerin mahkeme huzurunda ispatlanması hâlinde, hâkim karşı tarafın kusur durumunu araştırmaksızın doğrudan boşanma kararı verebilir. Bu durum, çekişmeli boşanma davalarında genellikle en çok zaman alan “kusur tartışmalarını” ortadan kaldırdığı için, uyuşmazlıkların daha hızlı çözülmesini sağlar. Ayrıca mutlak nedenlerin geçerli kabul edilmesi için yalnızca yeterli ve hukuka uygun delillerin sunulması yeterlidir; bu da davayı açan eş açısından büyük bir avantaj oluşturur. Bu nedenle, çekişmeli boşanma davası açacak bireyler, dava stratejilerini şekillendirirken mutlak boşanma nedenlerini iyi analiz etmeli ve delil hazırlığını bu çerçevede planlamalıdır.

Ayrıca unutulmaması gereken konu mutlak boşanma nedeni olmadan da boşanmak mümkündür. Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri eşlerden beklenemeyecek ölçüde sarsılmışsa, yani ciddi geçimsizlik varsa, mahkeme boşanmaya karar verebilir. Önemli olan, bir tarafın ağır kusuru değil, evliliğin sürdürülemez hale geldiğinin ispatıdır.

NİSPİ NEDENLERDEN FARKLARI

Mutlak ve nispi boşanma nedenleri arasındaki farklar, boşanma davalarının nasıl yürütüldüğünü ve karar sürecini doğrudan etkiler. Mutlak boşanma nedenleri, olayın gerçekleşmiş ve ispatlanmış olması durumunda, mahkemenin boşanma kararı vermesini zorunlu kılar; hâkimin takdir yetkisi bulunmaz. Ayrıca bu tür nedenlerde eşin kusurlu olup olmadığına bakılmaz, yalnızca olayın varlığı boşanma için yeterlidir. Örneğin zina, terk veya hayata kast gibi durumlar mutlak neden olarak değerlendirildiğinde, boşanma kararı için karşı tarafın davranışlarının ahlaki değerlendirmesi yapılmaz. Buna karşın nispi boşanma nedenleri, evlilik birliğinin temelinden sarsılması, evlilik yükümlülüklerine aykırı davranış gibi durumları kapsar ve bu tür davalarda hâkim, olayın ağırlığını, tarafların kusur oranını ve evliliğin gerçekten sürdürülemez hâle gelip gelmediğini takdir eder. Bu nedenle, mutlak ve nispi boşanma nedenleri arasındaki fark, davanın süreci, delil yükü ve karar mekanizması açısından belirleyici öneme sahiptir.